نقش IT در سلامت امروز (قسمت اول)

یک سیستم را می توان مجموعه ای از اجزا و ارتباطات داخلی بین این اجزا در نظر گرفت که برای یک هدف خاص با هم در ارتباط هستند. هدف در یک سیستم سلامت ارتقای سلامت مردم است که سازمانهای سلامت و ارائه دهندگان سلامت و سایر ارگانهای مرتبط در رسیدن به این هدف نقش مهمی دارند. در این سیستم ارتباطات داخلی را میتوان در عملکردها و وظایف هرکدام از این سازمانها و ارگانها دید. خود این عملکردها میتوانند در حیطه سیاستگذاری و مالی و مدیریت منابع باشند.

نظام سلامت در ایران بر اساس اصل بیست و نه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، برخورداری از تأمین اجتماعی از نظر بازنشستگی، بیکاری، پیری، ازکارافتادگی، بی سرپرستی، در راه ماندگی، حوادث و سوانح، نیاز به خدمات بهداشتی درمانی و مراقبتهای پزشکی به صورت بیمه و غیره، حقی است همگانی. دولت موظف است طبق قوانین از محل درآمدهای عمومی و درآمدهای حاصل از مشارکت مردم، خدمات و حمایتهای مالی فوق را برای همه افراد کشور تأمین کند. از همین رو وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی ملزم به طراحی و پیاده سازی سیاستهای سلامت در سطح ملی برای تحقق این اصل است. سلامت الكترونیک مفهوم سلامت الکترونیک را میتوان همانند چتری دانست که میتواند داده ورزی سلامت و سلامت از راه دور و سایر راهکارهای (Information and Communication Technology)ICT در مراقبت سلامت و پزشکی را تحت پوشش خود داشته باشد.

برخی معتقدند که این را می توان جایگزینی برای داده ورزی سلامت در نظر گرفت که با تعریفی گسترده تر فرآیندهای الکترونیکی/دیجیتالی را در حوزه سلامت پوشش می دهد؛ درحالیکه برخی دیگر این را مفهوم محدودتری از مراقبت سلامت میدانند که از اینترنت استفاده میکند.

صورتهای مختلف سلامت الكترونیک میتواند محدوده ای از سرویسها و سامانه هایی را شامل شود که به نوعی ضلع های پزشکی و مراقبت سلامت و فناوری اطالعات هستند که این سامانه ها و سرویسها شامل موارد زیر هستند:

* پرونده الکترونیک سلامت: تبادل داده های بیمار بین متخصصین سلامت، پزشکان عمومی، متخصصان و ... را ممکن میسازد

* پزشکی از راه دور : درمان جسمی و روحی از راه دور

* مصرف کننده داده ورزی سلامت : استفاده از منابع الکترونیکی در زمینه های پزشکی توسط افراد سالم یا بیمار

* مدیریت دانش سلامت : عنوان مثال با مروری بر مجلات اخیر پزشکی

* گروه های مراقبت سلامت مجازی : شامل متخصصان مراقبت سلامتی است که از طریق تجهیزات الکترونیکی با همدیگر همکاری کرده و اطلاعات بیمار را به اشتراک میگذارند.

* سلامت همراه : شامل استفاده از دستگاههای تلفن همراه در جمع آوری داده های سلامت در سطح کل و سطح بیمار است که اطالعات مراقبت سلامت را برای پزشکان و محققان و بیماران و نظارت آنی علائم حیاتی بیمار و ارائه مستقیم مراقبت در دسترس قرار میدهد.

* پژوهشهای پزشکی با استفاده از شبکه : محاسبات قدرتمند و قابلیتهای مدیریت داده ها برای رسیدگی به مقادیر زیادی از داده های ناهمگون

* سامانه های اطلاعات مراقبت سلامت : اغلب به راهکارهای نرم افزاری برای برنامه ریزی زمانی قرارها و مدیریت داده بیمار و مدیریت زمانی کار و سایر وظایف مدیریتی حول سلامت اطلاق میشود انفورماتیک پزشکی را حوزه کاربردی فن آوری اطلاعات و ارتباطات در پزشکی می‌توان تعریف کرد، و به تولید و خدمات فن آوری اطلاعات در حوزه خدمات بهداشتی و درمانی صنعت انفورماتیک پزشکی اطلاق می‌شود. جهت توسعه این صنعت در داخل کشور نیازمند برنامه‌ریزی بر اساس فرصت‌ها و تهدیدهای سر راه و نقاط قوت وضعف خود هستیم.

صنعت انفورماتیک بصورت عام دارای ویژگی‌هایی است که کشورهای دنیا را ترغیب به سرمایه‌گذاری در این بخش کرده‌است. صنعت انفورماتیک پزشکی شامل سه بخش نرم‌افزار و سخت افزار و خدمات درحوزه پزشکی است. دراین میان قسمت نرم‌افزار جایگاه ویژه‌ای جهت سرمایه‌گذاری دارد. همچنین حوزه‌هایی از انفورماتیک پزشکی چون کاربرد هوش مصنوعی در پزشکی، خدمات پزشکی از راه دور به دلیل در مرحله تحقیق بودن، زمینه خوبی برای برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری در ارائه محصول در آن بخش خواهند بود. پیدایش ابزارهای الکترونیکی با قابلیت ثبت اطلاعات اشخاص از بدو تولد تا هنگام مرگ، بستری برای استفاده از ابزارهای توانمند پردازشی و هوشمند را فراهم خواهد آورد تا کارهای روزمره با ماهیت غیرخلاقانه بر عهده این ابزارها گذاشته شود.

۱. سیستم‌های اطلاعات مدیریتی بیمارستانی: این سیستم‌ها نوعی از سیستم‌های اطلاعات مدیریت (MIS) هستند.

۲. سیستم‌های اطلاعات بالینی و مراقبت پزشکی: این سیستم‌ها دارای پایگاه داده‌هایی هستند که انواع اطلاعات بیمار به صورت چند رسانه‌ای شامل موارد مختلفی از جمله پارامترهای حیاتی اشخاص، تصاویر پزشکی و... که به این وسیله قدرت تشخیص و درمان پزشک را با وجود ابزارهای قدرتمند پردازش و بهبود می‌بخشند.

۳.سیستم‌های اطلاعاتی بهداشتی: مجموعه اجزای به هم پیوسته‌ای که برای جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها و تدوین اطلاعات به کار می‌رود.

۴.واقعیت مجازی: این بحث کلیه مفاهیم مادی اطراف ما را در بر می‌گیرد و قابلیت آن را دارد که قسمت زیادی از تعاملات دنیای مادی را شبیه‌سازی کند. واقعیت مجازی در پزشکی هم کابردهای گسترده‌ای دارد به طور مثال شبیه‌سازی آناتومی و فیزیولوژی بدن انسان به عنوان یک نمونه آزمایشگاهی، قابلیت انجام هر گونه آزمایش‌های و تحقیقات پزشکی را فراهم خواهد ساخت.

۵.پرونده الکترونیک بیمار: پرونده الکترونیک بیمار مدرکی است که عمدتاً مراقبت‌های دوره‌ای ارائه شده بوسیله مراکز درمانی را توصیف می‌کندو در بیمارستان و سایر مراکز ارائه خدمات درمانی مثل واحدهای تخصصی و یا مراکز بهداشت ذهنی نیز ایجاد می‌شود.

۶.ابزارهای فناوری اطلاعات در پزشکی: -شبکه اینترنت، جهت آموزش و دسترسی به اطلاعات پزشکی و مشاوره، و استفاده از ویدیو کنفرانس و انجام مشاوره‌های ویدیویی - استفاده از کامپیوترهای جیبی و PDAها، توسط امدادگران، پزشکان و سایر افراد، جهت ارسال اطلاعات لازم و گرفتن مشاوره‌های فوری از هر نقطه از جهان. -استفاده از لباس‌های هوشمند، جهت ارسال وضعیت شخص به تیم پزشکی.