پزشکی مبتنی بر شواهد Evidence Based Medicine

پزشکی مبتنی بر شواهد Evidence Based Medicine که به اختصار EBM گفته می‌شود زبانی علمی و مشترک برای پزشکان به‌وجود می آورد و از تلفیق بین دانش موجود یا Evidence با تجربه بالینی و ارزش‌های بیمار به وجود آمده است. بیش از 2000سال است که دو واقعیت مبنای پزشکی را تشکیل داده اند: "primum non nocere" (اولا ضرری نرسانم) و سپس "succurrere" (آنچه نیکوست انجام دهم) (سوگند نامه بقراط). در طول تاریخ همواره پزشکان و آموزش دهندگان دانش پزشکی در راه رسیدن به این اهداف، به دنبال راههایی برای هرچه بهتر عملی کردن این آموزه ها بوده اند و مقوله ای که امروزه به عنوان حاکمیت بالینی (Clinical Governance) از آن نام برده می شود در پاسخ به این نیاز برای اعتلا و ارتقا بوجود آمده است. و اما آن چیست که بتوان نیکویی (goodness) و یا ضرر (harm) را بر اساس آن تشخیص داد و اعمال را با آن محک زد؟ جوابی که امروزه به این سئوال داده می شود این است: بهترین شواهد روز؛ و پزشکی مبتنی بر شواهد (Evidence-Based Medicine) دانشی است که امروزه بر مبنای این نظر ایجاد شده و راهبرد اصلي رويكرد به بيشتر عناصر حاكميت باليني را تشكيل مي دهد. پزشکی مبتنی بر شواهد همراه با ساير عناصر حاکمیت بالینی نقش مهمي در انتقال دادن اساس تصميم گيري هاي سياستگذاران سلامت از جنبه هاي اقتصادي مداخلات به جنبه كيفيت و ارتقاي مداوم كيفيت (Continuous Quality Management) خدمات بهداشتي درماني ايفا مي كند. روش پزشکی مبتنی بر شواهد اولین بار پس از انقلاب فرانسه در پاریس استفاده شده‌است. به اعتقاد برخی از محققان در طب سنتی چین نیز ریشه‌های آن دیده می‌شود.

اقدامات پزشکی مبتنی بر شواهد از ۵ مرحله زیر عبور می‌کنند:

• تبدیل مشکل بیمار به یک سؤال فرموله شده.

• جستجو در منابع معتبر برای یافتن بهترین جواب.

• ارزیابی دقیق و اعتبارسنجی آن منابع یافته شده.

• اِعمال و بکارگیری اطلاعات ارزیابی شده.

• مطالعه و ارزیابی مفید بودن اقدامات تصمیم گیری بالینی (clinical decision making) -که بیشتر در طی گام چهارم پزشکی مبتنی بر شواهد اتفاق می افتد- نتیجه نهایی روندیست که استدلال بالینی، حل مسئله و آگاهی از بیمار و زمینه های نظام مراقبت سلامت را در بر می گیرد.

این روند همواره همراه با عدم قطعیت (uncertainty) است و معمولا هیچ پاسخ درستی وجود ندارد. پزشکی مبتنی بر شواهد می تواند بخشی از این عدم قطعیت را در روند تصمیم گیری با استفاده از دانش صریح (explicit knowledge) قابل دستیابی از پژوهشها و تلفیق آن با دانش ضمنیِ(tacit knowledge) تجارب بالینی برطرف نماید. امروزه پزشکی مبتنی بر شواهد در برنامه آموزشی رشته های مختلف علوم پزشکی در سرتاسر جهان از جمله در ایران مورد تاکید قرار گرفته (توانمنديهاي مورد انتظار از پزشكان عمومي 1387) ، در طرحهای درسی رشته های مختلف گنجانده شده و در سیاستگذاریهاری نظام سلامت بکار گرفته می شود. پزشکی مبتنی بر شواهد با ارایه عملی ترین روش مدیریت دانش پزشکی (medical knowledge management) مبنایی برای آموزش خود محور(self-directed learning) و مادام العمر (lifelong learning) فراهم می کند و با در نظر گرفتن تعریف ارایه شده از آن می توان دریافت که تنها راهکار طبابت به واقع بیمار- محور(patient-oriented medical practice)، طبابت مبتنی بر شواهد است.